KİTAP 21 # MARIE CURIE / RADYOAKTİVİTENİN KEŞFİ - NAOMI PASACHOFF




MARIE CURIE 
RADYOAKTİVİTENİN KEŞFİ
/ MARIE CURIE - AND THE SCIENCE OF  RADIOACTIVITY

Naomi Pasachoff

Çeviri: Zeynep Gürsoy

Tübitak Popüler Bilim Kitapları
Yaşamöyküsü Dizisi 1

2.Basım 2002

Tür: Biyografi
123 sayfa


    Marie Sklodowska; bilinen adıyla Marie Curie'yi tanımak isteyenler için çok uzun bir yazı olacak.Kitap bir biyografi olduğu için tanıtıp geçmeyi uygun görmedim.Bu yüzden kitabın bir nevi özeti olacak şekilde Marie Curie'nin hayatını etraflıca buraya aktarmaya çalışacağım.Sonuna kadar sabredip okuyacak okurlara şimdiden sonsuz saygılarımı sunuyorum.Cinsiyet ayrımcılığı yapan bilim tarihinde direnen, ödülleri tüm engellemelere rağmen çatır çatır kazanan, kadınların alaşağı edilmeye çalışılan gücünü, aklını, zekasını, azmini, onurunu kurtaran bir kadın Marie Curie.

    En çok da kadınların bilmesi, tanıması gereken, adını bilim tarihine altın harflerle yazdırmış bilim kadını Marie Curie'yi tanımaya, radyoaktivite'nin keşfine tanık olmaya hazır mısınız? Eh hadi sözü uzatmadan başlayalım öyleyse.



    Marie Sklodowska Paris Üniversitesi ( şimdiki bilinen adıyla Sorbonne) fizik dalında lisansüstü çalışmasını 1.likle tamamlamış, aynı üniversitede sürdürmekte olduğu matematik  dalındaki lisansüstü çalışmasını ise 2.likle tamamlamıştı.

     Pierre Curie ve Marie Sklodowska;
bu iki bilim insanının, bilim dünyasının enerji ve madde konusundaki görüşlerinde temel değişikliklere neden olan, doğadaki yeni kuvvetlerin keşfedilmesini sağlayan çalışmaları 20.yy de tarihin akışını değiştirmiştir.

     Marie Sklodowska, 7 Kasım 1867'de Varşova'da doğdu.Ailesinin yaşadığı Varşova kenti, Polonya'nın Rus Çarı denetimindeki bölgesinde bulunuyordu ve o sıralar Polonya'da yaşanan siyasi özgürlük mücadelesi bir Polonyalı olan Marie'nin üzerinde de derin izler bıraktı.

    Annesi müzisyen ve eğitimci, babası ise fizik ve matematik alanlarında eğitimci olan Marie, ailenin 5. çocuğuydu. Rusya'nın Polonya üzerinde artan baskısı ve asimilasyonu altında kendi dilini konuşması yasak olan bir ortamda büyümek zorunda kalan Marie'nin çocukluğunu bu koşullar şekillendirdi. Rus egemenliğine karşı duyduğu nefrete rağmen, 1883 yılında liseden mezun olurken kazandığı madalyayı veren Rus Polonya'sının en üst düzey eğitim yetkilisinin elini sıkmak zorunda kaldı.

    En büyük ablasını tifüsten, yıllarca mikrobu kapmasınlar diye kendilerine sarılamayan annesini ise veremden daha 10 yaşındayken kaybeden Marie bununla birlikte ''Kullarını Seven Tanrı'' kavramına artık inanmaz olmuştu.

    Marie 20li yaşlara geldiğinde bilim insanı olmaya karar verdi ancak Varşova'da kadınlar üniversiteye alınmıyordu ayrıca Rus sisteminin Polonyalı kadınlara koyduğu engeller okumasına engeldi, bunu üzerine Marie yasal olmayan bir gece okuluna gitmeye başladı. Bu gece okulunun yeri tespit edilmesin diye sürekli değişiyordu. Bu yüzden buralara seyyar üniversite demek daha doğruydu. Marie sürekli mekanı değişen bu seyyar üniversitede bir yandan ilerici düşünce akımlarıyla tanışırken, diğer yandan da fizik, kimya ve fizyolojideki en son gelişmeler hakkında bilgi sahibi oldu.

Marie Curie, babası ve kızkardeşleri

     Rusların Polonyalılar üstünde kurduğu baskı ve engellerden dolayı Marie'nin ailesi yoksul düştü. Bu sıralarda ablasına para göndermek için varlıklı ailelerin yanında mürebbiyelik yapmaya başlayan Marie, çalıştığı bir ailenin oğluna aşık oldu.Genç adam da aşkını karşılıksız bırakmadı ve genç çift evlenmeye karar verdikler. Aile Marie'yi ne kadar sevse de oğullarına yoksul bir mürebbiyeden daha fazlasını layık görüyorlardı, genç adam ise ailesine karşı çıkacak cesarete sahip değildi: Ayrıldılar. Bu onur kırıcı duruma rağmen Marie ablasına para göndermek ve vazifesini yapmak adına anlaştığı süreyi doldurana kadar eğitim vermeye devam etti.

    Marie fizik, kimya ve matematik bilgilerini kendi kendine okuduğu kitaplardan öğrenirken babasının kendisine gönderdiği mektuplardan da matematik öğrendi. Ama laboratuvar ortamında deney yapamamasının eksikliğini fazlasıyla çekiyordu. Polonya'da eğitimde tüm uygulamalar kaldırılmıştı, yasaktı.Öğrendiklerini pratik etme olanağından yoksun kalan Marie en sonunda gizlice ''Tarım ve Sanayi Müzesi'' ismiyle işletilen aslında laboratuvar olan yerde çalışmalarını pratik etme olanağı buldu.Nihayet ailesini bilhassa çok sevdiği babasını Varşova'da bıraktığı için buruk da olsa Marie Paris'e üniversite eğitimi için gitmek üzere yola koyuldu.

    Paris'e gidiş amacı, içinde filizlenen ideale ulaşabilmek adına bir Fransız üniversitesinin öğretiminden yararlanmak olan Marie ''Özyaşam Öyküsü Notları'' adlı kitabında bu idealini şöyle anlatır:

''Bireyleri geliştirmeden, daha iyi bir dünya yaratmak umut edilemez. Bu amaca ulaşabilmek için her birimiz kendimizi geliştirmeye çalışırken, aynı zamanda tüm insanlık için genel bir sorumluluğu paylaşmalıyız ve başlıca görevimiz en fazla yararlı olabileceğimizi düşündüğümüz insanlara yardım etmek olmalıdır.''

     Paris'e geldiği vakitler Eyfel Kulesi henüz tamamlanmış, elektrikli sokak lambaları yeni takılmış, görenlerde hayranlık uyandıracak tek tük otomobil henüz yollara inmişti. Bu kent Marie için yepyeni bir dünya gibiydi. Paris'te bulunma amacının bilincinde olan Marie bir an önce ve başarıyla öğrenimini tamamlamak üzere çalışmalara koyuldu. Her şeyden önce diğer öğrencilerden konular bakımından çok gerideydi ve dilin dezavantajı da vardı. Bu yüzden Marie herkesten çok daha fazla çalışmak zorundaydı.Her gününü düzenli bir şekilde ders sonrası kütüphanelerde gece yarılarına kadar çalışarak geçiren Marie aynı zamanda yoksulluğun da en acımasızını yaşamak zorundaydı. Bazı günler açlıktan bayıldığı bile oluyordu, bazı günlerse soğuktan donmamak adına tüm giysilerini aynı anda üzerine giydiği.

     1894 yılında Marie, Pierre Curie ile tanıştı. Pierre Curie okuduğu okulda ders vermekte olan uzun, zayıf kendinden 10 yaş büyük yakışıklı biriydi. Pierre bir kez aşık olmuş ve kalbi kırılmış biri olarak bir kadında aradığı o tutkulu, azimli ve bilim aşkıyla çevrelenen ruhu Marie'de buldu. Pierre Curie'nin sevdiği kadın Marie'ye verdiği ilk hediye ise ne bir çiçek ne bir süslü püslü inci boncuktu, yayımlanan en son çalışmasının bir kopyasıydı:

''Fiziksel olgularda Simetri : Bir Elektriksel Alanın ve Bir Manyetik Alanın Simetrisi''

     İlk başta ayak direyen Marie bu romantik hediyeye dayanamamış olacak ki Marie ve Pierre sade bir düğünle evlendi. Evlilik hediyesi olarak kendilerine armağan edilen bir çift bisiklet ile çift balayında Fransa'yı bisikletle gezerek geçirdi.


      Kitap bu aşamadan sonra kısaca Pierre'in hayatına değiniyor.16 yaşında üniversiteye başlaması, 18 yaşında lisansüstü eğitime devam etmesi, kardeşinin de kendisi gibi bir bilim insanı olması gibi bilgiler yer alıyor.

Pierre- Marie- Irene ve Pierre'nin babası
     Çiftin ilerleyen zamanlarında Irene adlı bir kızları oluyor, bundan çok yıllar sonra ise Eve adlı bir kızları daha. İşin güzel tarafı gelecekte çocukları da kendilerinden aldıkları bilimsel araştırma ve keşfetme ruhuyla kendileri gibi büyük ödüllere ve evet hatta Nobel Ödülüne dahi nail oluyorlar (bkz. Irene ve kocası ). İrene'den devam edersek, hem bilimsel araştırmalarına devam eden hem de ev işleriyle uğraşan Marie için çocuğuyla da ilgilenmek daha da yorucu bir hayatın başlangıcı oluyor.Tek başına işin altından kalkamayacağı için dar bütçelerine rağmen bir yardımcı tutmak zorunda kalıyorlar. Bu sırada talihsiz bir olay olarak Pierre'nin annesi meme kanserinden ölünce babası yakınlarına taşınıyor ve Irene'nin bakımında, büyütülmesinde çok önemli bir yer ediniyor.

     Curielerin evlendiği yıl Alman fizikçi Wilhelm Röntgen niteliğini tam olarak anlamayamadığı için '' bilinemeyen'' (X Işınları) adını verdiği yeni bir ışınım türünü buldu. Röntgen bu buluşuyla 1901'de ilk kez verilen Nobel Fizik Ödülü'nü kazandı.( evet tarihte ilk Nobel Ödülünü alan kişidir kendisi aklınızda bulunsun genel kültür olarak ) Bütün bilim insanları, katı maddelerin içinden geçebilen  ve insanların kemiklerinin fotoğrafını çekebilen bu ışınlardan çok etkilenmişti. Aynı zamanlarda Fransız fizikçi Henri Becquerel tamamen raslantı sonucu bir uranyum cevheri örneğinin, bir fotoğraf levhasını ışıksız ortamda karartabilen ışınlar yaydığını gözlemledi. Bu ışınlara ''Becquerel Işınları'' ya da '' Uranyum Işınları '' dendi. Bu sıralar bilim camiasının dikkati X ışınları üzerinde olduğundan bu buluş çok az önemsendi. O sıralar daha dünyada hiçbir kadının doktora yapmadığı yıllardı ve Marie Curie doktora tezi konusu olarak tereddütsüz, bu ilgi görmeyen Becquerel'in Uranyum ışınlarını seçti.

Henri Becquerel
    Her şeyden öte bu araştırması için bir laboratuvar bulmak zorundaydı Marie Curie. SIPC'de depo olarak kullanılan bir odada çalışılmasına izin verildi. İçi tıka basa dolu ve nemli olan bu oda hassas deneylerin yapılabilmesine hiç de uygun değildi ama hiç yoktan iyiydi.

     Marie, Becquerel'in bulduğu olguyla ilgili kocası Pierre ve  kardeşi Jacques'in birlikte tasarladığı elektrometreyi kullanarak, uranyum ışınlarının havanın içinden geçerken oluşturdukları çok zayıf elektrik alanlarını hassas bir biçimde ölçebiliyordu. Tekrar tekrar yaptığı deneyler sonucunda Marie uranyum ışınlarının elektriksel etkilerinin hep sabit kaldığını, ne ışıktan ve ısıdan, ne de uranyumun katı ya da toz, kuru ya da nemli, saf ya da bileşik halde olmasından etkilendiğini gözlemledi. Bu noktada Marie, çalışmalarının dönüm noktası sayılabilecek bir sonuca vardı. Bunu şöyle anlatacaktı Century Magazine dergisinde:

'' Uranyum bileşiklerinin ışın yaymasının, uranyum metalinin bir özelliği olduğunu ve bu ışınımın uranyum elementinin, kimyasal ya da fiziksel durumundan bağımsız, atom yapısına bağlı bir özellik olduğunu anladım.''

     İşin ilginç tarafı bu yıllar atomun henüz bölünemez olduğuna inanılan yıllardı ve bu yüzden çok büyük miktarda enerji içerdikleri bilinmiyordu. Ama Marie'ye göre uranyum atomunun içinde kesinlikle birtakım şeyler olup bitiyordu ve bu atom değişik atomların birleşmesi sırasında bilim insanlarının gözlemlediği kimyasal enerjiden daha farklı bir enerji üretiyordu.

     Marie daha sonra havayı iyonlaştırma özelliğinin yalnızca uranyumun bir özelliği olup olmadığını, başka elementlerin de havayı bir elektrik iletkeni haline dönüştürüp dönüştüremeyeceğini araştırmaya başladı. Bunun sonucunda Marie 'Toryum'  bileşiklerinin de uranyum bileşikleri gibi ''Becquerel ışınları'' yaydığını gördü. Bu iki elementin davranışlarını tanımlamak üzere Marie tarihte ilk defa olarak kullanılan ''Radyoaktivite'' sözcüğünü türetti. Marie'nin mineraller üzerinde çalışmaları bir başka bulguyu daha ortaya çıkardı. Bunu şöyle açıklıyordu:

''İki uranyum minerali- pekblend ( uranyum oksit) ve kalkolit ( bakır uranil fosfat)- uranyumdan çok daha etkinler.Bu çarpıcı olgu, söz konusu minerallerin uranyumdan çok daha etkin olan başka bir element içerebileceğini düşündürmektedir.''

    Marie kadar Pierre'de de merak uyandıran bu varsayım Pierre'i de kristallerle ilgili çalışmasını bir kenara bırakıp bu konuya odaklanmalarını sağladı.

''Pierre de ben de, bu çalışmayı başlatmakla, yaşamımız boyunca ilerlememiz gereken yeni bir bilim dalına adım attığımızın farkında değildik.''

    Pekblendin ( diğer adı ile Uraninit )  gibi bir mineralin kimyasal bileşimi oldukça karmaşıktı, laboratuvar olanakları da çok sınırlı ve ilkel olan, araştırmayı yürütmek için daha çok harcama yapmaları gereken ve sağlıkları da gittikçe bozulmaya başlayan Curie çifti yine de bu zorlu çalışmanın üstesinden geldi.
Marie peklebendin içinde saklı olan maddeleri gün ışığına çıkarabilmek için ayrımsal kristalizasyon adı verilen kimyasal analiz yöntemini kullanan ilk kişi oldu. Ayrımsal Kristalizasyon yöntemi; bir çözeltideki farklı maddelerin atom ağırlıklarına bağlı olarak farklı sıcaklıklarda kristalleşmesi ilkesine dayanır.Çözelti soğudukça önce atom ağırlıkları düşük olan elementler kristalleşir.

    Marie, peklebendin ayrımsal kristalizasyon işlemi sonucu elde ettiği kristal halde maddeleri Curie elektrometresinde test ederek radyoaktivitelerini saptadı ve radyoaktif (etkin) olmayanları dikkate almadı. Sonuçta en fazla radyoaktivitenin, biri bizmut diğeri ise baryum içeren iki bileşikte toplandığını buldu. İlk bileşikteki elemente, Marie'nin anayurdundan esinlenerek Polonyum adını verdiler. Aynı yıl Radyum adını verdikleri ikinci yeni elementi bulduklarını da duyurdular. Evet şu an periyodik tabloda yer alan bu iki element'in kaşifleri Marie ve Pierre Curie'dir. Curieler, bu iki elementin kimyasal özelliklerinin birbirinden tamamen farklı olduğunu anlamışlardı.Tek ortak yanları yüksek düzeydeki radyoaktiviteleriydi.







    Tüm bu başarılı çalışmaların yürütüldüğü SIPC'deki laboratuvarı gören yabancı bir bilim insanı burayı şöyle anlatıyordu:

''Ahırla patates ambarı arası bir yer; çalışma tezgahındaki kimyasal malzemeleri görmemiş olsaydım, bana şaka yapılıyor sanırdım.''

     İşte Curie çifti tüm başarılarını bu denli parasızlık ve yokluk içinde en ilkel koşullarda çalışarak, kısa sürede yapabilecekken yokluktan yıllarca çalışmak zorunda kalarak başarmışlardır. Bir azmin, bir hırsın, bir başarma inancının ve güçlü bir karakterin başaramayacağı hiçbir şeyin olmadığına en büyük kanıttır Curie çifti.

    Bir süre sonra Pierre karanlıkta kendiliğinden parlayan deney tüpleri ve kapsüller sonucunda radyumun kendi kendine yalnızca ışık değil, ısı da yaydığını anladı. Bilim camiası bu çalışmalardan çiftin 1900 yılındaki bir bilimsel kongreye katılmalarından sonra haberdar olmaya başladı. Bu tür olgular için gerekli enerjinin atomsal süreçlerden kaynaklanması olasılığı diğer bilim adamlarını da heyecanlandırmaya başladı.



     Curie çifti bilimsel buluşlarından kişisel çıkarlar sağlamanın da yanlış olduğunu düşünüyorlardı, geliştirdikleri yöntemlerin hiçbirine patent almadılar. Radyum elde etmek için kullandıkları bütün yöntemlerin ayrıntılarını hiç tereddüt etmeden yayımladılar. Marie ve Pierre isteyen herkese istedikleri bilgileri verdiler. Kısa süre sonra Curielerin yöntemlerinin kullanıldığı ve giderek gelişen bir radyum sanayii oluştu. Ancak Curieler başlattıkları bu gelişmeden parasal olarak hiçbir yarar sağlamadı.

    Çiftin gün geçtikçe sağlıkları bozuluyordu bilhassa Pierre daha da kötü oluyordu. O günlerde Marie, Pierre'deki bu belirtilerin araştırmalarında kullandıkları radyoaktif maddeler arasında bir ilişki olabileceğini hiç aklına getirmiyordu. Günümüzde hafif radyasyon dozlarının bile vücudu ne denli etkilediği ve başta kanser olmak üzere birçok ciddi rahatsızlıklara neden olduğu biliniyor. Ama Marie ve Pierre çifti bunu henüz bilmiyorlardı, Marie çalışmaları sırasında çok zayıfladı ve çiftin her ikisinin de radyumla temas etmekten parmak uçları fazlaca tahriş oldu.

Pierre Curie
    İki Alman bilim insanının radyoaktif maddelerin canlı dokularda tahribat yaptığını açıklaması üzerine Pierre kolunu isteyerek birkaç saat radyuma maruz bırakarak yanık oluşturdu. Bu yanık anca birkaç ayda iyileşti. Bu noktadan hareket eden Pierre radyoaktivitenin hasta hücreleri öldürebileceği ve kanser ya da başka türdeki bazı deri hastalıklarının tedavisinde radyumun kullanılabileceği sonucuna vardı.Bu çalışmaların sonucunda bugün çok yaygın olarak kullanılan Radyoterapi ( radyasyonla iyileştirme- ışın tedavisi ) yöntemi geliştirildi.Mucize ilaç radyumu bulduktan sonra çift ünlenmeye başladı.


    Mart 1902'de en sonunda Radyumun tayfı ( spektrum) , kısaca  radyumun kendine özgü parmak izini elde ederek radyumun gerçekten bir element olduğu kanıtlanmış oldu, çiftin çalışmaları sonucu. Lakin araştırmaları başka ülkelerde takdir toplamasına karşılık, Fransa'daki bilim kuruluşları çiftin bilime katkısını bir türlü kabullenmiyordu. Zaten bu yüzden gerek Pierre gerek Marie hak ettikleri konumları yıllarca elde edemeyecekti, başarıları birçok iftira ve yalanla, entrikayla gölgelenmeye çalışılacak, makamsal ilerlemelerine bir şekilde engeller çıkarılacaktı.

    Zamanla çift başarılarından dolayı birçok ödüle layık görüldüler, Fransız bilim Akademisi de en sonunda çifti bir ödüle layık gördü.Artık çift Fransa'da olduğu kadar dünyada da saygın ödüller kazanan iki bilim insanı haline gelmişti. Konferans vermeleri için çağrılar da gelmeye başlamıştı. Hatta Pierre uzun süredir hayranlık duyan bir bilim insanı da vardı: Lord Kelvin ( evet evet şu meşhur Kelvin ölçeğinin sahibi).Lakin Lord Kelvin Pierre'nin ölümünden sonra Marie üstüne başlatılan karalama kampanyaları yanı sıra Marie'nin kocasıyla yaptığı bu keşiflerin en sert eleştirmeni haline gelecekti ve radyumun kesinlikle bir element olmadığına ve kurşun elementiyle beş helyum atomundan oluşan bir bileşik olabileceğine karar vermişti. Tüm dertleri içinde bir de Marie bu iddiaya yazıyla değil deneyle ve sonuçla karşılık vermek için tekrar çalışmalara başladı ve saf radyum'u elde etti. Saf radyumun elde edilmesi, onun tuzlarından ayrılması anlamına geliyordu, oysa radyum ancak bir tuz bileşiğinde kararlı olabiliyordu. Elde edilen radyumun kaybedilmesi tehlikesini taşıyan bu yöntem bilim tarihinde bir daha hiç tekrarlanmadı. Lord Kelvin ise bu deneyin sonuçlarını öğrenip yanılgısının utancını yaşamadan hayata gözlerini yumdu.

    Kocasının ölmediği zamana geri dönersek; Marie başarılı şekilde tezini savunarak doktora tezini aldı ve doktora derecesi alan ilk Fransız kadın olarak tarihe geçti.

1903 yılı Fizik dalında Nobel Ödülüne layık görülen üçlü;
(soldan sağa) Henri Becquerel- Pierre Curie- Marie Curie

    1903 yılında ise Curieler '' Profesör Henri Becquerel tarafından keşfedilen radyasyon ( ışınım) olgusu ile ilgili ortak çalışmaları'' nedeniyle fizik dalında  Nobel Ödülü'ne layık görüldüler. Becquerel, ' doğal radyoaktivite'yi keşfettiği için Curielerle birlikte bu ödülü paylaştı. İlk kez 1980li yıllarda Nobel arşivlerinde, 1903 yılı için aday belirleme kayıtlarına bakıldı. Bu kayıtlara göre Fransız Bilimler Akademisi, ödülün, Marie'yi dışarıda bırakacak şekilde Becquerel ve Pierre verilmesi için kulis yapmıştı. Ama  çift, hakları olan ödülü bir şekilde aldılar; lakin çok hasta olmaları nedeniyle törene katılıp geleneksel olan ve yapmaları gereken konuşmalarını 1905 senesine kadar yapamadılar. Konuşmayı yapan Pierre konuşmasında ''radyumun özelliklerinden dolayı yanlış ellerde bulunması ve kullanılması durumunda iyilikten çok kötülük yayacağına, insanoğlunun yeni buluşlardan zarardan çok yarar çıkarması gerekliliğine''  önemle değindi.

Marie ve Pierre Curie Çifti

 
     Bu sıralarda çifti magazinciler yalnız bırakmıyordu, sürekli yalan, iftira haberler sunmaları yanı sıra evi de gözetim altına almış, küçük kızları hatta kedileri dahil olmak üzere an be an ne yaptıklarını takip ediyorlardı. Bu da çiftin çalışmalarını haliyle olumsuz etkiliyordu.

    Bir gün geldi Pierre yolda yürürken ayağının kayması sonucu dengesini kaybetti ve düştü, düşmesi ile birlikte bir at arabasının altında kaldı ve at arabasının tekerleri ile maalesef kafatası parçalandı ve feci bir şekilde can verdi. Marie bu trajik ölüm karşısında ne kadar soğukkanlılığını korumaya çalışsa da derinden sarsıldı. Pierre sadece kocası değil aynı zamanda biricik aşkı, biricik dostu ve en yakın ve en önemli çalışma arkadaşı, başarılarının ortak mimarlarından biriydi. Marie kocasına söz verdiği üzere yıkılmadı ve tek başına kaldıkları yoldan devam etti. Çünkü kocasının ölmeden önce bu husustaki muhabbetlerindeki sözleri Marie için en büyük itici güçtü:


''İkimizden biri ruhsuz bir beden haline bile gelse, ne olursa olsun her zaman çalışmaya devam etmeliyiz.''

    Marie bu öğüdü kalbinin en derinliklerinde hissederek bir yandan da acı çekerek çalışmalarına devam etti.

    Pierre'nin ölümünden sonra Marie'ye o güne kadar öğretim üyeliği görevi vermemiş olan Paris Üniversitesi Marie'ye eşi görülmemiş bir teklifte bulundu. Eğer Marie isterse kocasının akademik unvanı ona verilecekti.Kocasına ait bu onuru taşımayı Marie bir süre düşündükten sonra severek kabul etti.

Marie Curie ders verirken

     Kocasının ölümünün ardından basın Marie'nin üstüne çok fazla gitmeye başladı.Basının eline verilmiş en büyük koz ise, Pierre'nin eski öğrencilerinden biri olan Paul Langevin'le iş arkadaşı ve dost olan Marie'nin aralarındaki dostluğun aşka dönüşmesi oldu. Marie'yle basın ''Radyumun Vesta Bakiresi'' diye alay ediyordu. (Vesta Bakiresi, Romalıların aile ocağı tanrıçası Vesta'nın tapınağında kutsal ateşi sürekli olarak yanar durumda tutmakla görevli olan, evlenmemeye ant içmiş bakire rahibe imiş.) Ayrıca basın Marie Curie'ye yabancı olması ve Yahudi olması gibi asılsız iddialar üzerinden yüklendi. ( Olsa ne olurdu ki sanki? zihniyet hep aynı çarpık zihniyet işte, hala aynı.) Hatta o sıralar geçimsiz bir evlilik yaşayan Paul Langevin'in ailesini de yıktığı iddia edildi.
Basın Marie Curie'ye çok fazla yükleniyordu.

    Basının Marie'yi karalama uğraşı o raddelere vardı ki insanlar gazetelerde okuduklarının etkisiyle galeyana gelip cadı avına çıktılar ve Marie'nin evinin önünde toplanan kalabalık ellerine ne geçirdilerse eve atmaya ve ''yabancı kadını dışarı çıkarın''  naraları atmaya başladılar.

   İşte tüm bu felaketler başına gelirken Marie, normal zamanda olsa harika olarak niteleyebileceği büyük bir haberin tadını bile çıkaramadı. ''Radyum ve polonyum elementlerinin bulunması, radyumun ayrı olarak elde edilmesi ve bu olağanüstü elementin özellikleri ve bileşikleri ile ilgili araştırmalar yoluyla kimya biliminin gelişmesine yaptığı hizmetleri'' için Nobel Kimya Ödülü'nü kazandı.Tarihte Nobel Ödülünü 2. defa kazanan ilk kişi ve ilk kadındı.Marie Curie'nin bu 2.ödülü gerçekten hak edip etmediği epey tartışma konusu oldu, çünkü bu ödülün gerekçesi olan çalışmalar aslında daha önce 1903'te Fizik dalında aldığı ödülle ilgili çalışmaların aynısı olarak görülüyordu. Bazıları Marie'ye bu ödülü almamasını salık verirken Marie yakınlarının desteği ile hak ettiği bu ödülü aldı. Ayrıca ödül töreninde İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'nin Başkanı Nobel Ödülü'nü daha önce alan Marie Curie'nin bu ödüle neden 2. defa layık görüldüğünü açıkladı.

''Radyumun bulunması, bilim insanlarının maddenin doğası ile ilgili anlayışlarında yeni ufuklar açmıştı.Bu buluş, bir elementin kendini başka bir elemente dönüştürebileceğini göstererek uzun süredir sahip olunan, atomların değişemeyeceği inancını yıkmıştı. Radyumla ilgili çalışmaların tıpta nasıl yeni alanlar açtığına değinen Akademi Başkanı, konuşmasını Marie Curie'nin bu ikinci ödülü de hak ettiğini belirterek tamamladı.''

     Marie bu sıralar tekrar çok ağır bir şekilde hastalandı ve bir süre sanatoryuma yatırıldı bu sırada Marie Sklodowska soyadını kullandı ve kızına dahi Curie soyadını kullanmasını yasakladı. Zamanla iyileşen ve hastalığından kurtulan Marie tekrar Curie soyadını kullanmaya başladı. Bu arada Marie Birmingham Üniversitesi'nden de onursal Doktorasını aldı.

Birmingham Üniversitesi  tarafından Marie Curie'ye Onursal Doktora verildiği gün

     Marie ile Langevin arasındaki ilişkinin boyutu nedir bilinmez ancak, Marie daha sonra hiçbir erkekle dostluk ya da mesleki bağlar dışında hiçbir ilişki kurmadı. Kendini Pasteur Enstitüsü ve Paris Üniversitesi tarafından ortaklaşa çalıştırılacak olan Radyum Enstitüsü'nün yapımına verdi.

     1914'e gelindiğinde 1. Dünya Savaşı patlak vermişti. 2 Eylülde Almanlar Paris'i üç kez bombaladı, şehirden  cumhurbaşkanı ve üst düzey kişi yanı sıra birçok kişi ayrıldı. Hükümet dahi taşındı ama Marie tüm bu sert koşullara rağmen ayrılmamaya kararlıydı.Lakin bir yandan da laboratuvarında muhafaza ettiği Fransa'nın tek radyum kaynağı olan bir gram radyumun güvenliği konusunda endişeleri vardı. Nihayetinde hükümetin talebiyle 1 gram radyumu 20 kilogramlık bir kurşun kutunun içine yerleştirdi ve Paris'ten kaçan devlet görevlilerini taşıyan bir trene bindi.

1.dünya Savaşı sırasında Marie Curie askerlere ders verirken

     Bordeaux'ya geldikten sonra bu değerli elementi bir bankanın kasasına teslim etti ve askeri bir trene binerek Paris'e geri dönmeyi başarabildi. Marie savaş sırasında insanlarına yardımcı olabilmek adına girişimlerde bulundu ve ilk girişimi de X ışını teknolojisinin askeri hastanelerde kullanılmasını sağlamak oldu. Şavaşın uzun süreceğini ve çok sayıda yaralı olacağını tahmin ederek, X ışınlarının yaralıların vücudundaki şarapnel, kurşun yanı sıra kırık kemiklerin yerini belirlemekte doktorlara ne kadar yardımı olacağını ve bu sayede çok sayıda hayat kurtarılabileceğini öngördü.Hatta sadece bununla kalmadı ''Küçük Marie '' adı verilen insanlardan yardımla alınan araçları da tam donanımlı bir seyyar hastane haline getirdi ve bu sayede savaş alanlarında X ışınını ve diğer tıbbi teçhizatları kullanarak birçok kişiyi tedavi etti. Bu sırada bulabildiği boş vakitlerde teknik bilgisini ilerletmek, bilgi eksikliklerini gidermek adına da çalışmalar yaptı. İyi bir radyolog olabilmek adına sadece X ışını aygıtlarının kullanımıyla ilgili teknik kitapları değil, anatomi ders kitaplarını da okudu. Otomobil kullanmayı öğrendi, sürücü belgesi aldı, otomobilde herhangi bir sorun çıkarsa tek başına halledebilmek adına otomobil mekaniği bile öğrendi. Kızı Irene de seyyar hastanesinde kendisine yardım etti. Bir süre sonra kızı tek başına çalışabileceği aşamaya gelince kızını başka bir cephedeki X ışını istasyonunun başında bıraktı.


Marie Curie ve kızı Irene
    Marie artık nitelikli kişiler yetiştirilmedikçe radyoloji donanımlarının hiç yararı olamayacağını anlamıştı bu yüzden Radyum Enstitüsü'nde kadınları radyoloji yöntemleri konusunda eğitmeye karar verdi ve sonuçta anne ile kızın bu ortak çalışmaları ile 150 radyoloji kadın teknisyen yetiştirildi.

Kısaca Marie savaş sırasında bilgisini gerek teknik gerek pratik her anlamda yararlı olmak adına değerlendirdi, hatta radyumun saldığı radon gazını bile faydalı şekilde kullanmayı başardı. 1. dünya savaşında örnek bir Fransız yurttaşı gibi mücadele etti ancak anavatanının Polonya olduğunu da unutmadı. Kızına savaş sonunda Fransa hükümeti tarafından hastanelerdeki çalışmaları için bir askeri madalya verildi ancak Marie'ye ne bir resmi ödül ne de bir takdir verildi. Marie sonraki yıllar da çıkar gütmeyen çalışmalara kendini adadı.

Savaş bittikten sonra Marie tekrar Pierre'nin anısına laboratuvar kırma çalışmalarına devam etti. Radyum Enstitüsü'nün hemen hemen hiçbir donanımı yoktu. 1920 yılında zengin bir hayırsever aileden gelen Henri de Rothschild ( evet bildiğimiz şu zengin aile ), Radyum Enstitüsü'ndeki araştırmaları desteklemek için Curie Vakfı'nı kurdu. Ancak fizikçi olan bu kişi vakfın paralarını sadece radyoterapi araştırmalarına ayırınca Enstitünün diğer alanları fizik ve kimyaya vakıftan hiç para aktarılamadı.

1923 yılına gelindiğinde Marie Curie'nin kaleme aldığı Pierre Curie adlı biyografi yayımlandı. Marie bu sırada her ne kadar utangaç ve çekimser olsa da bir gazeteci kadının yardımıyla Radyum Enstitüsü'ne gelir getirecek kaynağın tanıtımlar sonucu elde edilebileceğini anlayıp, tanıtımlara başladı. Bu şekilde varlıklı ailelerin, kadınların yardımıyla Enstitü birçok bilim insanına araştırmalarında yardımcı olacak kaynağa erişebilirdi. Ayrıca söz konusu Radyum Enstitüsü'nin sadece 1 gram radyumu vardı ve olağanüstü derecede pahalı olan radyuma, radyumu keşfeden ve üreten kişi olarak 1 gramdan fazlasına sahip olamayan Marie, enstitüsüne 1 gram daha radyum kazandırabilmek adına çalışmalara başladı. O sırada Abd Başkanı Warren G. Harding'in davetine icap etti Marie Curie ve tüm çabaları sonucunda kendisine en güzel şey hediye edildi. Beyaz Saray'dan Marie Curie elinde içinde radyumun bulunduğu kurşun kaplı bir kutuyla ayrıldı. Marie Curie Radyum Kampanyası o kadar başarılı oldu ki Marie bir gram radyumdan çok daha fazlasına kavuştu.


Abd Başkanı Warren G. Harding, Marie Curie'ye eşlik ediyor.

    Radyum Enstitüsü ilerleyen zamanlarda çağının en önemli keşiflerini yapan bilim insanları yetiştirdi. Hatta o sıralar yeni ortaya atılan Kuantum Mekaniği teorisinin bilimsel olarak bir kez daha kanıtlanmasına enstitü ön ayak oldu.Yıllar sonra ise kızı Irene Curie ve kocası Frederic Joliot belirli elementlerin çekirdeklerini alfa parçacıklarıyla bombardıman ederek radyoaktif izotopların yapay olarak elde edilebileceğini buldular. Bu buluşları sayesinde yapay radyoaktif izotoplar artık çok da pahalı olmayan yollardan elde edilebilecekti ve doğal radyoaktif elementlerin cevherlerinden ayrılması için yürütülen pahalı ve zor çalışmalar artık nükleer fizik dalının gelişmesini yavaşlatamayacaktı. Bu çalışmalarıyla bu ikili 1935 yılında Kimya dalında Nobel Ödülü'nü kazandılar. Malesef ödülü kazandıklarını Marie Curie göremedi çünkü 4 Temmuz 1934'te hayata gözlerini yumdu.

Marie Curie'nin kızı Irene Curie ve kocası Frederic Joliot

    Marie Curie tüm çalışmalarına rağmen ara sıra fark etse de tam anlamıyla radyasyona maruz kalmanın insan sağlığına ne denli zarar verebileceğini, erken yaşlarda ölüme neden olabileceğini giderek somutlaşan verilere rağmen göremedi. Enstitüde bu yüzden ölümler olduğunda da bunu ölen kişilerin kendi dikkatsizliklerine, yoğun çalışmalarının onları bu denli güçsüz düşürüp ölümlerine sebep olduğuna kanaat getirdi. Radyum Enstitüsü'nde çalışmalar sırasında bu hususta alınan tek önlem metal perdelerin kullanılarak kendilerini doğrudan radyasyon ışınlarından korumaktı. Tüm Enstitü çalışanları belirli aralıklarla kan testinden geçmeleri gerekiyordu oysa Marie, kanında bir anormallik olduğunu hissetmesine karşın kendi kan sayım analizini çok nadir yaptırırdı.

      En sonunda fazlasıyla rahatsızlanan Marie'nin ilk başta bulunamayan rahatsızlığının nedeninin Aplastik Kansızlık olduğu ortaya çıktı.4 temmuz 1934'te hayata gözlerini yuman Marie Curie ardında unutulmayacak ve tarihe en altın harflerle yazılacak bir isim ve birçok çalışma ve kocasıyla birlikte altına imza attığı bir başarı öyküsü bırakmıştı. Kocası Pierre Curie ve onun anne ve babasının yanına gömülen Marie'yi 60 yılı aşkın bir süre sonra 1995 yılında Fransa'nın Ulusal Anıt Mezarı Pantheon'a kocasıyla birlikte taşıdılar. Böylece Marie Curie bir ilke imza atmaya öldükten sonra da devam etti ve Fransa'nın en ünlü erkeklerinin yanına gömülme şerefine layık görülen ilk kadın oldu.

    20. yüzyılın en büyük iki fizikçisi Ernest Rutherford ve Albert Einstein'ın da yakına arkadaşı olan Marie Curie bu iki ismin de hafızlarında kalıcı bir yer bıraktı. Bu iki isim Marie Curie'nin ölümü üzerine birer övgü yazısı yayımladı.

     Nobel Ödülünü kazanan ilk kadın, iki Nobel Ödülü'nü alan ilk kişi ve çocuğu da Nobel Ödülü alan ilk Nobel Ödüllü kişi olan Marie Curie hakkında Albert Einstein'ın şu sözleri belki de onu tanımlamak için tüm bu ödüllerden çok daha somut bir nitelikte :

''Marie, bütün ünlü insanlar arasında, sahip olduğu üne karşın hiç değişmemiş olan tek kişidir.''


Marie Curie ve Albert Einstein


    Not: Elimden geldiğince yazım hatası, anlatım bozukluğu yapmamaya, konuları da bir bütün halinde vermeye çalıştım umarım becerebilmişimdir. Bu hususta hatalarım olduysa şimdiden affınıza sığınıyorum. Marie Curie gibi bir şahsı herkesin tanıması gerektiğini düşünüyorum bu anlamda emeğim geçecekse ne mutlu bana. Bu yazı hazırlanırken tamamiyle okuduğum kitaptan yararlanılmıştır.
Ayrıca fazladan bilgi almak isteyenler için bu kitap yanı sıra, Marie Curie'nin kızı Eve Curie tarafından yazılmış annesinin biyografisini içeren kitabı da tavsiye ederim.

     Kitabı okurken Marie Curie'nin sadece bilinmeyene yaptığı yolculuğun zorluğuyla değil, bilimdeki cinsiyet ayrımcılığına da çok fazla maruz bırakıldığını gördüm, bu hususta da aşağıda fotosunu koyduğum kitabı tavsiye ederim konuya ilgi gösteren arkadaşlara. Bir diğer kitap yine bir imkansızı başaran, 9 aylık bebekliğinden beri görmediği, duymadığı  ve konuşamadığı halde büyük başarılara imza atan bir bilim kadını olan Helen Keller'in hayatını anlatıyor. Yine konu hakkında ilgili olan herkese tavsiye ederim.( yakın zamanda bu kitapların da tanıtımını blogda bulacaksınız. )


Son olarak eklemek istediğim şey:

   Bilim dünyasına hayatın her alanında olduğu gibi en az erkekler kadar kadınların da katkısı çoktur, sadece kadınlar bir dönemin karanlığının en büyük kurbanları olarak çalışmaları hak ettikleri değeri görememiştir. Bundan sonra aynı hatalara düşülmemesi, kadınlı-erkekli ( evet kızlı- erkekli) bilimsel alanda ilerleyen toplumlar oluşturmamız dileğiyle.
Ayrıca şuh kahkahalar atsalar dahi bunun ne kadının iffetini ne de zekasını ölçecek bir kriter olmadığını ve olmayacağını kaldı ki kadının iffetinden de kendinden başka hiç kimsenin sorumlu olmadığını, artık kadına bu ilkel bakış açısıyla bakmaktan vazgeçilip bir an önce uzay çağının hakkını hep birlikte vermek üzere çok daha mantıklı noktalara odaklanmamız gerektiğini de üstüne basa basa vurgulamak istiyorum.

Herkese keyifli okumalar diliyorum.


böylece;

bir biyografi olması sebebiyle, Naomi Pasachoff''a ait Marie Curie/ Radyoaktivitenin keşfi adlı kitap Yaz Okuma Şenliğinde; Bir biyografi/otobiyografi kitabı kategorisinde bana da 10 puan kazandırdı :) 
( Bir Tayyarecinin Anıları- Vecihi Hürkuş adlı kitabı erteleme kararı aldım) 


Yorumlar

  1. Oldukça güzel ve emek verilen bir derleme olmuş eline sağlık. Ayrıca Marie Curie'nin "Özyaşam Öyküsü Notları" isimli bir kitabının olması ve yazıdaki alıntılanan söz tam olarak oda duvarına asılması gereken bir söz olsa gerek. Gerçekten idealistliğin gerçek kazancını bize anlatan bir "hayat".

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. ne yalan söyleyeyim yazarken baya terletti beni, gerek yoruculuğu gerek hakkını verememe korkusu ama şu an mutlu oldu oldum :) kesinlikle katılıyorum, idealistliği hayatının her yılına ilmik ilmik işlemiş, hiç bir zorlukta yılmamış tam tersi her engel bir kamçı olmuş Marie Curie ve hatta eşi için, bilim bu azimli insanların omuzlarında yükseliyor ne mutlu ki böyle insanlar var olmuş, var ve var olacak :)

      Sil
  2. Ciddi anlamda detaylı ve çok güzel bir inceleme olmuş okumam gereken ve merakımı celbeden kitaplar arasına girdi çok teşekkürler

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. ben teşekkür ederim faydam dokunduysa ne mutlu bana :) Marie Curie herkesin okuması ve tanıması gereken hayranlık duyulacak nadir insanlardan biri, bu kitap ve ilgili kitapları okumanızı öneririm :)

      Sil
  3. Radyoloji teknikeri olarak benim için okunası bir paylaşım olmuş,emeğinize sağlık,sevgiyle ;) blog dünyasında yeniyim ziyaretime beklerim :) http://bendenizinyolculugu.blogspot.com.tr/

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. merhabalar tekrar blogunuz hayırlı olsun :)
      beğenmenize çok sevindim umarım faydalı olabilmişimdir :) blogunuza da ziyarete geliyorumm:)

      Sil
  4. merhabalar:) güzel sözleriniz ve beğeniniz için teşekkür ederim ve size de hemen uğruyorum :)

    YanıtlaSil
  5. Tebrik ederim. Yazınız gerçekten çok detaylı, anlaşılır ve bilgilendiriciydi. Teşekkürler.

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

KİTAP 15 # SİLO - HUGH HOWEY

KİTAP 3 # MACERA TÜNELİ 4- UZAY DIŞINDA YOLCULUK- EDWARD PACKARD

KİTAP 48 # AZİZ SANCAR VE NOBEL'İN ÖYKÜSÜ - ORHAN BURSALI